تامین دلیل به معنی ثبت و حفظ کردن دلیل است. دلیل هر چیزی است که در جایگاه اثبات حق یا دفاع از دعوا یا برای طرح دعوی مورد استناد قرار گیرد. به فرآیند ثبت و حفظ دلیلی که احتمال از بین رفتن آن میرود، اعم از آن که سند رسمی یا شاهد و … باشد و بتواند مورد استناد قرار بگیرد، در عالم حقوق تامین دلیل گفته می شود. یکی از روش هایی که حقوق فرد خسارت دیده حفظ می گردد تامین دلیل می باشد بعنوان مثال خودرو خسارت دیده قبل از تعمیر خودرو با توجه به از بین رفتن آثار خسارت وارده در اثر تعمیر، برای ثبت و حفظ خسارات وارده به خودرو تقاضای تامین دلیل میدهد و کارشناس دادگستری خسارات وارده به خودرو را بموجب نظریه کارشناسی اعلام و خسارات وارده جهت استفاده در فرآیند مطالبه خسارت محفوظ می ماند. مطابق ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی اگر فردی دلایلی در دسترس دارد ولی احتمال آن می رود که زائل شود میتواند درخواست تامین دلیل بدهد تا دلایل و مدارکش محفوظ بماند؛ همچنین در برخی اوقات به جهت از دسترس خارج شدن دلایل و مدارک مورد نظر مدعی ، فرد میتواند برای محفوظ ماندن دلایل مورد نظر خود ، تامین دلیل درخواست بکند. تامین دلیل موجب می شود که دلایل حفظ گردد. از آنجا که هدف از صدور قرار تامین دلیل در امنیت بودن دلایل می باشد بنابراین برای جلوگیری از مورد انکار قرار گرفتن توسط خوانده یا مفقود شدن آن ها صورت برداری و صورتجلسه ای تنظیم و ثبت می گردد. از ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی متوجه می شویم که صرف تنظیم صورتجلسه تامین دلیل به معنی معتبر بودن دلایل نمی باشد. با تنظیم این صورتجلسه تنها دلایلی که ارائه شده است محفوظ می ماند و مرجع صالح صدور تامین دلیل باید در رابطه با معتبر بودن یا نبودن آن دلایل رسیدگی کرده و تصمیم اتخاذ بکند. در این صورت دلایلی که تامین شده است به معنی این نمی باشد که خوانده نتواند خلاف آن را اثبات بکند. بعنوان مثال چنانچه موضوع تامین دلیل سند عادی مبایعه نامه باشد در تامین دلیل به واقعی یا جعلی بودن مبایعه نامه رسیدگی نمی شود و حق ادعای جعل برای طرف مقابل باقی خواهد ماند.

تامین دلیل را می توان هر زمانی تقاضا نمود ولیکن معمولا درخواست تامین دلیل قبل از طرح دعوی به شورای حل اختلاف محل وقوع دلیل تقدیم می شود. ولی در برخی اوقات در ضمن دادرسی به تامین دلیل احتیاج پیدا میکنیم. لازم به ذکر است قانوناً گاهی تامین دلیل میتواند به صورت شفاهی باشد بنابراین لزوما نیازی به تنظیم دادخواست نیست، این مورد زمانی رخ میدهد که در جریان رسیدگی، فرد از دادگاه تقاضای تامین دلیل بکند در این شرایط مرجع صالح صدور تامین دلیل بدون ارائه دادخواست به تقاضای شخص ترتیب اثر میدهد(البته رویه عملی شوراهای حل اختلاف بدون طرح درخواست تامین دلیل در قالب دادخواست به درخواست رسیدگی نمی نمایند) . در صورتی که دادخواست تامین دلیل به دادگاه تقدیم نشود یا شرایط درخواست تامین دلیل که باید لحاظ شود رعایت نگردد، قرار رد دادخواست صادر می‌شود.

مواردی که هنگام تنظیم دادخواست باید رعایت بکنیم از قرار ذیل می باشد:

• تهیه کردن برگه دادخواست از شورا حل اختلاف
• دادخواست ها بر روی فرم چاپی باید باشد
• به تعداد خواندگان (طرف های تامین دلیل‏ ) به اضافه یک نسخه باید دادخواست تنظیم شود.
• در قسمت خواهان و خوانده باید مشخصات کامل و نشانی نوشته شود. بر اساس ماده ۱۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی برای تامین دلیل باید خوانده مشخص باشد مگر امکان معرفی خوانده وجود نداشته باشد که این امر را خواهان تامین دلیل باید ثابت بکند.
• به تعداد خواندگان (طرف های تامین دلیل‏ ) به اضافه یک نسخه باید از اوراقی که قصد دارند به ان استناد بکنند فتوکپی گرفته شود. لازم به ذکرمی باشد برای این امر باید به بخش تطبیق اسناد شورای حل اختلاف مربوط و گواهی کردن برابری فتوکپی با اصل مراجعه شود.
• در قسمت خواسته باید تامین دلیل را ذکر گردد.
• در متن دادخواست باید علت ارائه دادخواست و درخواست جمع ‏آوری و تامین دلیل موجود از دادگاه را مطالبه کرد.