كلاهبردارى از نگاه قانون
کلاهبرداری اصطلاحى است كه شايد به صورت روزمره زياد آن را شنيده باشيد. فلانى كلاهبرداري كرده، فلانى كلاهبردار است. كلاه فلانى را برداشته‌اند. در خيلي از موارد، اين عنوان به اختلافات مالي في مابين افراد اطلاق مي‌شود. اما این جرم در قانون مشخصه‌ها و ويژگى‌هاى خاصى دارد. لذا به هر عملي اتهام كلاهبرداري وارد نيست.
در ماده يك تشديد مجازات مرتكبين ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری قانون مجازات اسلامى؛ تعاريف خاص کلاهبرداری و مجازات آن تعيين گرديده است. قانونگذار در اين ماده مواردي را جهت تحقق جرم كلاهبرداري تعيين نموده است. مجموع اين عناصر تحقق این جرم را ثابت مي‌كنند.
در ماده يك تشديد مجازات ذکر شده است که اگر کسی از راه و روش تقلب و حیله باعث فریب مردم در مورد وجود تجارتخانه‌ها، کارخانه‌های موهوم، شرکت‌ها یا موسسات شود. همینطور اگر مردم را به داشتن اختیارات و اموال موهوم فریب دهد یا آنها را نسبت به اموری که غیر واقع هستند، امیدوار کند. همچنین مردم را از پیشامدها و حوادث غیر واقع بترساند. اگر فرد عنوان جعلی برای خود اختیار کند و مال دیگری را از این طریق ببرد، کلاهبردار محسوب خواهد شد. ولیکن چنانچه در قرارداد مشارکت در ساخت سازنده خود را سازنده دارای رزومه معرفی نماید در حالی که فاقد رزومه بوده از مصادیق کلاهبرداری نمی باشد.
کلاهبرداری
افعال سه گانه جرم کلاهبرداری
با دقت در متن قانون متوجه مي شويم در جرم کلاهبرداری سه فعل همزمان يا در نتيجه ديگرى حادث می‌شود. این سه فعل عبارتند از:
- تقلب و حيله: اين فعل با جعل سند يا عنوان يا دادن اميد واهى اتفاق مى افتد. فرد كلاهبردار با توسل به اين اقدامات متقلبانه اشخاص را فريب مى دهد. مثلاً جعل سند ملك يا مبايعه نامه و وكالتنامه و… يا معرفى كردن خود به عنوان مدير و مسئول يك موسسه دولتى يا خصوصى يا اميد دادن به داشتن مالي كه وجود خارجى ندارد.
- فريب خوردن مالباخته: در اين شق از کلاهبرداری مي‌بايستى مالباخته تحت تاثير اقدامات كلاهبردار، فريب وعده‌هاى او را خورده باشد و اقدامات درخواستى شخص كلاهبردار را عملي كرده باشد.
- بردن مال: در قانون از مواردي كه تحقق جرم کلاهبرداری را محرز دانسته، بردن مال ديگرى با توسل به فريب و تقلب است. يعنى در این جرم، شخص كلاهبردار مي‌بايستى با جعل و تقلب و دادن اميد واهى فردى را فريب دهد و مال او را ببرد يا به نفع ديگرى تحصيل كند.
پس نتيجه اينكه وقتى جرم کلاهبرداری اتفاق می افتد كه هر سه مورد اثبات شود. عدم وجود هر يك از اين سه مورد، این اتهام را منتفى مي نمايد. هر چند كه جرم ديگرى اتفاق افتاده باشد.
مثلاً شخصى با جعل سند ادعاى مالكيت ملكى را دارد. شخص ديگرى فريب جاعل را خورده و آماده خريد ملك مى شود. اما به هر دليلي معامله اتفاق نمي افتد يا بعد از تنظيم مبايعه نامه ثمن معامله (پول ملك) پرداخت نميشود. هر چند شخص مرتكب جرم جعل شده است، اما به جهت اينكه مالي را نبرده جرم کلاهبرداری منتسب نيست .
افعال سه گانه جرم کلاهبرداری
مجازات این جرم
در قانون تشديد مجازات، به جهت مقابله با اين جرم و پيشگيرى از ازدياد آن، مجازات سخت‌تري نسبت به قوانين قبلي تعيين شده است. در صورت اثبات جرم کلاهبرداری ، شخص كلاهبردار ضمن رد مال (مالي كه از طريق كلاهبرداري كسب كرده) به مال باخته، از يك تا هفت سال حبس و معادل رد مال جزاي نقدي در حق دولت محكوم مي‌شود.
يعنى اگر شخصى با کلاهبرداری ، ملكى را يك ميليون تومان فروخته باشد و پول آن را دريافت كرده باشد، دادگاه وى را به پرداخت يك ميليون تومان در حق شاكى به اضافه يك ميليون تومان جزاى نقدي در حق دولت به اضافه يك تا هفت سال حبس، محكوم مي‌كند. لازم به ذکر است که این جرم از جرائمى است كه تخفيف مجازات ندارد. حبس آن تبديل به جزاي نقدي نميشود.
در پايان متوجه مي‌شويم كه هر جرمى کلاهبرداری نيست. تحقق این جرم نيازمند انجام هر سه فعل است.لذا توصیه می شود چه در مقام شاکی و چه در مقام متهم پیش از هر اقدامی با وکیل متخصص مشورت نمایید.
